#1 Viêm não tủy lan tỏa cấp tính: Chẩn đoán, điều trị bệnh

Viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM) là một căn bệnh nguy hiểm có thể xảy đến với bất kỳ ai và bất cứ lúc nào. Theo thống kê, trẻ nhỏ được xem là đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất với các di chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cuộc sống hiện tại và tương lai. 

Tình trạng rối loạn thần kinh tuy hiếm gặp nhưng để lại hậu quả nặng nề, thường xảy ra với bệnh nhân sau khi bị nhiễm vi khuẩn hoặc virus. 

Vậy, viêm não tủy lan tỏa cấp tính là gì? Chẩn đoán, điều trị bệnh như thế nào cho đúng chuẩn? Hãy cùng Top1dexuat.com tìm hiểu chi tiết, cụ thể trong bài viết này nhé. 

Viêm não tủy lan tỏa cấp tính là bệnh gì?

Việc trang bị đầy đủ những kiến thức cơ bản về viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM) là quan trọng và cần thiết. Căn bệnh này hay còn được gọi với tên khác là viêm não sau nhiễm trùng hay viêm não tĩnh mạch.

Cụ thể, nó là căn bệnh viêm mất men của hệ thống thần kinh trung ương. Thường khởi phát sau khi bệnh nhân bị nhiễm trùng do virus hay vi khuẩn. Song, cũng có nhiều trường hợp xuất hiện một cách tự phát.

Bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính có bao gồm một chứng viêm tự miễn. Từ đó dẫn đến việc phá hủy đi các vỏ myelin bên trong chất trắng, có những điểm tương đồng với các đợt bùng phát đa xơ cứng (về lâm sàng, cận lâm sàng và sinh lý bệnh).

Với tình trạng bệnh cấp tính sẽ kéo dài trong vòng vài tháng. Bệnh nhân có tình trạng tiến triển, cải thiện sức khỏe ở 50 – 70% trong tổng số trường hợp. Có 15 – 30% trên tổng số bệnh nhân để lại di chứng. Và cuối cùng, tỷ lệ tử vong chiếm khoảng 5%. Mỗi bệnh nhân cần tối thiểu từ 1 – 6 tháng để hồi phục hoàn toàn.

Theo các chuyên gia, bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính là căn bệnh hiếm gặp với tỷ lệ mắc chỉ chiếm 0,8/100.000 người trên mỗi năm. Tất nhiên, như đã nói thì đối tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất là các bệnh nhân nhi, sau đó là các thanh thiếu niên. 

Đa phần những trường hợp bị bệnh có độ tuổi dao động từ 5 – 8 tuổi. Song, tập trung nhiều ở nam giới hơn là nữ giới. Các bậc phụ huynh cần lưu ý về điểm này, tránh chủ quan, lơ là về sức khỏe của con em. 

Mặc dù đa số sinh lý bệnh của ADEM vẫn chưa được xác định một cách chính xác, rõ ràng. Thế nhưng những tổn thương ban đầu là viêm ở chất trắng não bộ và tủy sống. Điển hình đó là dưới vỏ, ở những phần kết nối với liên bán cầu, thân não, tiểu não và tủy sống. Cùng với đó là những tổn thương chất trắng bao quanh não thất.

Ngoài ra, dựa trên dữ liệu bệnh án bệnh nhân, người mắc viêm não tủy lan tỏa cấp tính còn có thể gặp chất xám của vỏ não, hạch nền hoặc đồi thị. 

Nguyên nhân gây ra bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính là gì?

Viêm não tủy lan tỏa cấp tính hầu hết sẽ xảy ra sau một số các loại nhiễm trùng nhất định. Trong tổng số bệnh nhân mắc ADEM thì có lên đến 50 – 75% các trường hợp có khởi đầu là trước lúc nhiễm vi khuẩn hoặc virus. Những triệu chứng nhận biết cơ bản là ho hoặc đau họng, có thể là nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Theo các bác sĩ, nhiều loại virus, vi khuẩn và bệnh nhiễm trùng khác có liên quan đến viêm não tủy lan tỏa cấp tính. Thế nhưng, căn bệnh nguy hiểm này thực tế không phải do bất kỳ một tác nhân truyền nhiễm nào gây ra. Và hầu hết trong mọi trường hợp mắc ADEM sẽ bắt đầu từ 7 – 14 ngày sau khi nhiễm trùng.

Viêm não tủy lan tỏa cấp tính được xem là một phần của phản ứng miễn dịch đối với nhiễm trùng. Mà trong phản ứng này, thay vì hệ thống miễn dịch phải chống lại nhiễm trùng thì chúng gây ra hiện trạng viêm nhiễm ở hệ thần kinh trung ương. 

Cụ thể, tình trạng viêm nhiễm được định nghĩa là một phản ứng sinh học phức tạp của cơ thể con người với các tác nhân kích thích có hại. Ví dụ như là truyền nhiễm, chất kích thích hay các tế bào bị tổn thương. Bản chất của viêm chính là nỗ lực để bảo vệ, loại bỏ đi các chất kích thích gây ảnh hưởng, tổn thương và bắt đầu tiến trình chữa lành bệnh.

Trong trường hợp viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM) thì phản ứng miễn dịch cũng chịu trách nhiệm với quá trình khử men. Đó là quá trình mà myelin cùng nhiều sợi thần kinh bị loại bỏ.

Các dấu hiệu, triệu chứng của viêm não tủy lan tỏa cấp tính

Chìa khóa để giúp bệnh nhân mau chóng hồi phục, giảm nguy cơ tử vong đó là phát hiện và điều trị kịp thời. Do vậy, ngay khi nghi ngờ bản thân hay những người xung quanh có dấu hiệu của viêm não tủy lan tỏa cấp tính thì cần đưa đến bệnh viện kiểm tra, khám xét kỹ lưỡng. 

Theo dữ liệu bệnh án bệnh nhân thì có hơn một nửa trên tổng số bệnh nhân mắc bệnh thường là nhiễm trùng. Thời gian nhiễm trùng trung bình từ hai đến bốn tuần trước khi phát triển viêm não tủy lan tỏa cấp tính. Và đa phần, các bệnh này xảy ra nguyên nhân là do vi khuẩn hay virus, không hơn nhiễm trùng đường hô hấp trên.

Đối tượng trẻ em mắc phải viêm não tủy lan tỏa cấp tính sẽ có triệu chứng đau đầu, chóng mặt kéo dài. Tình trạng này xảy ra một cách nghiêm trọng. Bên cạnh đó, bệnh nhân sẽ sốt nhiệt độ cao trong quá trình mắc ADEM.

Cùng với mô hình đó, bệnh nhân mắc viêm não tủy lan tỏa cấp tính thường có các dấu hiệu, triệu chứng liên quan đến hệ thần kinh, bao gồm:

• Bệnh nhân luôn ở tư thế không ổn định và ngã xuống.
• Khi ăn khó nuốt.
• Thị giác bị suy giảm hoặc thỉnh thoảng nhìn đôi.
• Đầu óc trở nên lú lẫn, luôn ở trạng thái buồn ngủ và thậm chí có thể hôn mê.
• Yếu chân tay.
• Co giật.
• Rơi vào trạng thái hôn mê kéo dài.
• Bị mất kiểm soát đường ruột hoặc bàng quang.

Người lớn bị mắc ADEM thì sẽ có các triệu chứng liên quan đến cử động, vận động. Đi kèm với đó là những cảm giác ngứa râm ran, tê người. Tổng quan, các yếu tố kích hoạt chẩn đoán rằng ADEM là căn bệnh có tốc độ phát triển một cách nhanh chóng với dấu hiệu thần kinh, sốt và đau đầu. Thường là sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp trên, có những phát hiện về MRI và dịch tủy sống thích hợp với ADEM.

Và hầu hết thời gian, viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM) không phải là một tình trạng bệnh lặp đi lặp lại. Thực tế nó chỉ xảy đến với mỗi người một lần duy nhất. Thế nhưng, hãy luôn luôn chuẩn bị tâm lý thật sẵn sàng để đối diện bởi con bạn hoặc bạn có thể trải qua nhiều hơn là một tập phim. 

Ta hoàn toàn không thể phỏng đoán rằng liệu ADEM có tái phát lại hay không. Do đó, điều quan trọng nhất đó là bệnh nhân cần phải được tiến hành điều trị chuẩn khoa học. Ngay khi có nghi ngờ về các dấu hiệu, triệu chứng của bệnh thì cần nhanh chóng nhập viện để được theo dõi, kiểm tra.

Cách chẩn đoán bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính 

Việc chẩn đoán bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính cần được tiến hành bất cứ khi nào. Nó có mối quan hệ mật thiết, chặt chẽ giữa nhiễm trùng cùng với sự phát triển của nhiều hơn một triệu chứng thần kinh. Bên cạnh đó còn có hiện trạng nhức đầu, chóng mặt, sốt và trạng thái tâm thần bị thay đổi liên tục.

Những triệu chứng ấy đều có xu hướng xấu dần đi, tệ hơn chỉ trong một vài ngày. Điều đó cho thấy rõ ràng rằng đây thực chất là một vấn đề vô cùng nghiêm trọng, nguy hiểm.

Vậy, cách chẩn đoán bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính như thế nào? Có thể sử dụng các thử nghiệm ra sao? Hãy cùng tham khảo thông tin chúng tôi chia sẻ dưới đây.

Chẩn đoán phân biệt

Để xác định bệnh tình một cách chính xác, rõ ràng, bác sĩ sẽ có các phương pháp chẩn đoán chính giúp loại trừ, phân biệt. Đó có thể là một đợt bùng phát bệnh đa xơ cứng, hội chứng hoạt hóa của đại thực bào, viêm màng não truyền nhiễm hay viêm mạch hệ thần kinh trung ương.

Tiến hành quét MRI

Trước tiên, tiến hành chẩn đoán viêm não tủy lan tỏa cấp tính bằng cách quét MRI. Theo các chuyên gia, đây là một phần quan trọng và không thể thiếu để chẩn đoán chính xác, hiệu quả.

Trong ADEM thường sẽ có tương đối nhiều thay đổi, lan rộng sâu bên trong hệ thống não bộ, ở những vùng được gọi là chất trắng. Cho những ai chưa biết thì chất trắng chính là một phần của não, tủy sống chứa những sợi dây thần kinh.

Những sợi dây thần kinh này thông thường được bao bọc, phủ lại bởi một lớp màng bảo vệ có tên là myelin. Myelin trông có màu trắng hơn so với chất xám và có chứa các tế bào thần kinh. Tuy nhiên, đôi lúc cũng sẽ xảy ra những tổn thương chất xám ở sâu bên trong não. Những khu vực bị ảnh hưởng có nguy cơ chiếm hơn một nửa tổng thể tích chất trắng.

Dẫu biết rằng các thay đổi này thực tế là tính chất đặc trưng, nhưng nó lại không dành riêng cho viêm não tủy lan tỏa cấp tính. Nhiều chuyên gia chăm sóc sức khỏe khi gặp trường hợp này đã phải xem xét thêm một vài chẩn đoán khác xung quanh. Ví dụ điển hình như là bệnh đa xơ cứng, nhiễm trùng não bộ trực tiếp và thậm chí là khối u. 

Nhiều tháng trôi qua, những thay đổi diễn ra trên MRI sẽ dần dần được phục hồi và cải thiện. Thậm chí nó có thể biến mất một cách hoàn toàn.

Tiến hành xét nghiệm dịch tủy sống

Tiếp theo trong quá trình chẩn đoán bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính đó là xét nghiệm dịch tủy sống. Phương pháp chọc tủy sống được xem là cần thiết với những bệnh nhân mắc ADEM. Đây là một phần để hỗ trợ loại trừ các tác nhân gây nhiễm trùng trực tiếp hay là các quá trình khác có thể nhầm lẫn với ADEM.

Chọc dò ở phần thắt lưng cho phép các nhóm thần kinh kiểm tra dịch não tủy nhiều thứ khác nhau. Từ đó giúp bác sĩ đưa ra chẩn đoán một cách chính các nhất.

Cụ thể, dịch não tủy (CSF) hay còn gọi dịch tủy sống là một chất lỏng trong suốt, không màu và lưu thông xung quanh não bộ, tủy sống. Chức năng chính là giúp cho não bộ không va vào hộp sọ. Đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ toàn bộ những chất hóa học độc hại ra khỏi não bộ người bệnh.

Trong viêm não tủy lan tỏa cấp tính, dịch tủy sống sẽ cho thấy được sự tăng lên của những tế bào trắng, đa phần là các tế bào lympho. Lympho là một phần tích cực đối với hệ thống miễn dịch. Và có đôi khi, các bác sĩ có thể tiến hành nuôi cấy hay đo phản ứng chỉ với một loại vi khuẩn, virus cụ thể trong dịch có thể đã được kích hoạt ADEM.

Dải nội tụy chính là những dải protein bất thường được tìm thấy ở trong xét nghiệm dịch tủy sống. Nó thông tin cho các bác sĩ biết về hoạt động của hệ thống miễn dịch trong và xung quanh đường dẫn của dịch tủy sống. Những dải ấy được tìm ra ở ở bệnh nhân mắc bệnh đa xơ cứng. Về cơ bản, điểm khác biệt này có thể giúp ta phân biệt rõ ràng, chính xác ADEM và MS. 

Tiên lượng

Dựa trên nhiều nguồn khảo sát y tế khác nhau, kết luận về tiên lượng của các bệnh nhân mắc viêm não tủy lan tỏa cấp tính như sau:

• Đầu tiên, bệnh nhân phục hồi trong hầu hết các trường hợp (chiếm 70% trong tổng số bệnh nhân). Các chức năng thần kinh có thể cải thiện hoàn toàn hoặc bán hoàn chỉnh. Ở đây, bán hoàn chỉnh được hiểu là vẫn còn sót lại một vài khuyết điểm liên quan đến quá trình vận động. Ví dụ như là hemiparesis, ataxia. Ngoài ra còn có khuyết điểm về mặt nhận thức, như là mất trí nhớ ngắn hạn hoặc mất đi sự tập trung, chú ý.
• Trường hợp bất lợi cho bệnh nhân chiếm 5% tử vong.

Thực tế cho thấy rằng sự tiêu cực của tiên lượng đối với bệnh nhân mắc viêm não tủy lan tỏa cấp tính là sự phụ thuộc mức độ lớn. Nguyên nhân là do thiếu điều trị bằng corticosteroid. Và lưu ý rằng, những đối tượng bệnh nhân nhi mắc ADEM sẽ có hy vọng hưởng tiên lượng tích cực cao hơn so với đối tượng bệnh nhân thanh thiếu niên, người lớn.

Những biến chứng nguy hiểm của viêm não tủy lan tỏa cấp tính

Phần lớn các bệnh nhân viêm não tủy lan tỏa cấp tính đều sẽ tự khỏi hẳn sau quá trình điều trị ở bệnh viện. Song, cũng có một số người có các triệu chứng còn sót lại. Tuy nhiên chỉ ở mức độ nhẹ, không quá nghiêm trọng. Tiêu biểu và phổ biến nhất đó là cảm giác bị thiếu hụt hoặc trở nên yếu ớt, mất sức lực. Những triệu chứng kéo dài thường sẽ ít nghiêm trọng hơn so với các triệu chứng cấp tính trong đợt ngắn.

Một số đối tượng bệnh nhân nhi và người lớn có thể rơi vào tình trạng suy giảm nhận thức kéo dài. Điều này làm ảnh hưởng đến các vấn đề học tập hay thay đổi các hành vi sau khi tình trạng bệnh được giải quyết.

Vậy, là một phụ huynh, bạn cần phải làm gì khi con em đối mặt với các biến chứng nguy hiểm của viêm não tủy lan tỏa cấp tính này? Khi con em gặp phải những khó khăn, các vấn đề nhất định trong việc học tập, thành tích thụt lùi, có những trở ngại về phát triển trí tuệ thì hãy thảo luận ngay với bác sĩ chuyên khoa. 

Chúng có vẻ dễ bị choáng ngợp hay rơi vào trạng thái thất vọng sau hồi phục ADEM. Lúc đó, chỉ có bác sĩ mới là người giúp phụ huynh đưa ra các giải pháp hiệu quả nhất.

Cũng tương tự, nếu như một thanh thiếu niên hay người lớn đã khỏi ADEM phát hiện các thay đổi trong suy nghĩ, hành vi thì nhớ chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ, chăm sóc của đội ngũ y tế gần nhất.

Chúng tôi biết rằng, những tác động về nhận thức thường rất đỗi tinh tế. Và điều quan trọng nhất đấy là ta phải đặc biệt chú ý đến những dấu hiệu quả vấn đề nhận thức thần kinh. Từ đó bệnh nhân viêm não tủy lan tỏa cấp tính được hỗ trợ điều trị nếu thực sự cần thiết.

Điều trị bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM)

ADEM vốn là căn bệnh hiếm gặp. Vì thế, sẽ không có một thử nghiệm lâm sàng được thiết kế nào tốt để so sánh với một phương pháp điều trị giả dược là phương pháp bất kỳ nào khác. 

Tất cả những gì mà chúng ta biết được đó là phương pháp điều trị viêm não tủy lan tỏa cấp tính đến từ hàng loạt các trường hợp nhỏ, lẻ đã được y bác sĩ công bố. Song, vẫn chưa có một hướng dẫn điều trị chính thức nào về ADEM.

Tính đến thời điểm hiện tại, methylprednisolon tiêm tĩnh mạch hay là các loại thuốc steroid được xem là phương pháp điều trị ADEM đầu tiên. Thông thường, những phương thuốc này chỉ được sử dụng duy nhất một liệu trình trong khoảng thời gian từ năm cho đến bảy ngày. 

Và sau đó tiếp tục là một liều thuốc steroid uống giảm dần đầu. Mục đích của việc sử dụng thuốc như trên là giúp giảm viêm nhiễm, gia tăng tốc độ phục hồi sau bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính.

Lưu ý khi điều trị bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM)

Đối với bệnh nhân uống steroid cần được tiến hành kiểm tra cũng như theo dõi kỹ càng về tình trạng tăng đường huyết, hạ kali. Cùng với đó là triệu chứng rối loạn giấc ngủ. Ngoài ra, người bệnh còn có nguy cơ bị thay đổi về mặt tâm trạng, luôn cảm thấy khó chịu, lo lắng hoặc khóc khi bác sĩ điều trị bằng steroid.

Một vài các biến chứng ngắn hạn của phương pháp điều trị bệnh viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM) bao gồm: Má bệnh nhân ửng hồng, tăng cân, sưng mặt và khi dùng IV Solu-Medrol có vị kim loại.

Tuy nhiên, trong trường hợp bệnh nhân không có khả năng đáp ứng lại methylprednisolone IV thì dòng tiếp theo bác sĩ có thể chủ động dùng globulin miễn dịch để tiêm tĩnh mạch. Khi được hỏi, chuyên gia và các bác sĩ đều cho rằng đây là phương pháp hiệu quả, điều trị đường tĩnh mạch bằng cách dùng một sản phẩm máu có chức năng làm giảm hoạt động của các bệnh miễn dịch. Tất nhiên, trong đó bao gồm cả ADEM.

Tiến trình điều trị viêm não tủy lan tỏa cấp tính được thực hiện mỗi ngày vài tiếng và có 5 ngày như vậy. IVIG có nguy cơ gây ra những rủi ro giống như là bất kỳ một sản phẩm máu nào khác (nhiễm trùng, phản ứng với dị ứng). Song, có đôi khi nó cũng sẽ khiến cho bệnh nhân rơi vào trạng thái khó thở do lượng chất lỏng quá tải.

Ngoài ra, cũng có một cách điều trị viêm não tủy lan tỏa cấp tính khác nữa được gọi là plasmapheresis. Chuyên gia giải thích đây là phương pháp điều trị mà trong đó, lượng máu sẽ được lưu thông qua một cỗ máy và rút toàn bộ thành phần của hệ miễn dịch ra khỏi vòng tuần hoàn. Điều này làm giảm sút hoạt động miễn dịch của cơ thể. Tiến trình này diễn ra trong vòng vài giờ, thực hiện từ 10 – 14 ngày, mỗi ngày cách nhau. 

Bác sĩ có thể yêu cầu lắp đặt một ống thông tĩnh mạch nằm ngay chính diện trung tâm. Mục đích là để cho phép lưu lượng máu được loại bỏ một cách nhanh chóng khỏi hệ thống. Tuy nhiên, rủi ro của bệnh di tinh thường gây cho bệnh nhân cảm giác khó chịu, đôi lúc chảy máu do bị giảm tiểu cầu hoặc nhiễm trùng. 

Để đối phó với những trường hợp mắc bệnh nặng, cách giải quyết tốt nhất đó là sử dụng hóa trị. Những loại hóa trị phổ biến, đạt hiệu quả cao đó là cyclophosphamide hay mitoxantrone.

Trên đây là toàn bộ thông tin về viêm não tủy lan tỏa cấp tính (ADEM) và chẩn đoán, cách điều trị bệnh. Tuy rằng chỉ là một căn bệnh hiếm gặp, không quá phổ biến nhưng hậu quả để lại cho các bệnh nhân nhi hay người trưởng thành đều rất nghiêm trọng. Hy vọng sau bài viết này, mọi người sẽ hiểu nhiều hơn về ADEM. Đồng thời có ý thức bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng xung quanh. 

Xem thêm: Bệnh u não là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị