#1 Ruột non là gì? Cấu tạo và chức năng của Ruột non

Hệ tiêu hoá có vai trò giúp tiêu thụ thức ăn nạp vào cơ thể và hấp thụ các chất dinh dưỡng đồng thời đào thải các chất cặn bã. Bao gồm hai phần chính là ống tiêu hoá và cơ quan tiêu hoá phụ. Ống tiêu hoá bao gồm các bộ phận như: miệng, hầu, thực quản, dạ dày, ruột già, ruột non, ống hậu môn. 

Cơ quan tiêu hoá phụ bao gồm: răng, lưỡi, tuyến nước bọt, gan, túi mật và tuỵ. Chúng có nhiệm vụ tiêu hoá thức ăn nhờ sự kết hợp của toàn bộ hệ thống tiêu hoá. Trong đó, ruột non đóng vai trò cũng vô cùng quan trọng.

Chúng ta thường nghe nhắc đến ruột non, nhưng ruột non là gì và chúng nằm ở đâu thì không phải ai cũng biết. Hãy cùng tham khảo ngay bài viết này để có thể hiểu được cấu tạo và chức năng của ruột non trong hệ thống tiêu hoá. 

Ruột non là gì? 

Ruột non là một bộ phận trực thuộc ống tiêu hóa cùng với các bộ phận khác như miệng, hầu, thực quản, dạ dày, ruột già và ống hậu môn. Trong cơ thể chúng ta, ruột non được nằm giữa dạ dày và hậu môn. 

Chúng nằm sau dạ dày và nằm trước ruột già. Nằm gọn trong khoang bụng có hình dạng là hình ống dài và chiều dài từ 5-9m được tính từ môn vị dạ dày tới góc tá – hỗng tràng là bộ phận dài nhất trong cơ thể. Ngoài ra, tổng diện tích bề mặt bên trong ruột non có thể đạt đến 500m2. 

Vị trí của ruột non

Tá tràng, hỗng tràng và hồi tràng là 3 thành phần cấu tạo nên ruột non

Tá tràng 

• Tá tràng nằm ở vị trí đầu tiên trong phần ruột non. 
• Có độ dài khoảng 25cm có hình dạng uốn cong chữ C hướng sang phía trái và ôm quanh đầu tuỵ. 
• Đi theo đường gấp khúc.
• Phần trên phình to được gọi là bóng tá tràng hay hành tá tràng và di động giữa các mạch nối.

Hỗng tràng và hồi tràng 

Thường có chiều dài rơi vào khoảng 6-7m. Và giữa 2 phần này khó phân định được ranh giới chính xác. ⅘ độ dài đoạn đầu được là hỗng tràng. Để có thể nằm gọn trong ổ bụng chúng uốn lại theo hình chữ U. Trung bình có từ 14-16 chữ U. Các chữ U ở trên được đặt nằm ngang, ở dưới nằm dọc. Hai phần này được treo vào thành lưng bởi mạc treo ruột non. Bao xung quanh là ruột già. 

Cấu tạo của ruột non

Cấu tạo của ruột non bao gồm 4 lớp: màng bọc, lớp cơ, lớp dưới niêm mạc và lớp niêm mạc. Cấu tạo này giống với  cấu tạo giống cấu tạo chung của các thành ống tiêu hoá. 

Màng bọc 

Được cố định bởi phúc mạc và mô liên kết ở hai mặt trước và sau. Phúc mạc của hỗng tràng và hồi tràng được gắn kết với phúc mạc của thành bụng qua mạc treo ruột non. Phúc mạc gồm hai lớp là thanh mạc và tấm dưới thanh mạc. 

Lớp cơ

Bao gồm hai lớp cơ trơn. Mạch máu, bạch huyết nằm giữa các lớp cơ này. Lớp cơ đóng vai trò giúp nhào lộn thức ăn và di chuyển xuống ruột già. 

Lớp dưới niêm mạc

Tại đây chứa các mô cơ liên kết lỏng lẻo và chứa các đám rối mạch máu và dây thần kinh. 

Lớp niêm mạc 

Tại đây tiết ra dịch vị và giúp hấp thụ các chất dinh dưỡng và bảo vệ ruột non. Các lớp tế bào thượng mô trụ xen kẽ với tế bào tiết nhầy ở niêm mạc. Niêm mạc ở ruột non chứa nhiều những nếp gấp có hình van, được bao phủ bằng những nhung mao. 

Có khoảng 20-40 nhung mao ở mỗi mm2 niêm mạc. Trong mỗi nhung mao có chứa mạng lưới các mao mạch và mạch bạch huyết. Tốc độ luân chuyển của tế bào ruột là từ 1-3 ngày, sẽ bị rơi vào lòng ruột và thay thế mới.

Các mạch máu và hệ thần kinh của ruột non

Động mạch: 15-18 nhánh của động mạch mạc treo màng trên cung cấp máu cho hồng tràng và hồi tràng.

Tĩnh mạch: các tĩnh mạch đi kèm với động mạch và đổ vào tĩnh mạch mạc treo màng trên. 

Bạch huyết đổ vào các hạch tạng treo tràng: Thần kinh có nguồn gốc từ hệ thần kinh tự chủ bao gồm thần kinh giao cảm và đối giao cảm. Gồm các nhánh tách ra từ đám rối mạc treo tràng trên. 

Chức năng của ruột non 

• Ruột non có chức năng đầu tiên đó chính là giúp cơ thể tiêu hoá và hấp thụ các chất dinh dưỡng từ thức ăn. Đây là nơi xảy ra sự tiêu hoá và hấp thụ thức ăn chính của cơ thể nhờ vào diện tích tiếp xúc lớn và các cấu trúc đặc biệt của niêm mạc ruột
• Nhờ vào các dịch tuỵ, dịch mật và dịch ruột thức ăn được nhào trộn. Quá trình tiêu hoá được hỗ trợ nhờ vào các vận động của thành ruột.
• Từ thành ruột các chất dinh dưỡng được hấp thu sẽ theo các đường tĩnh mạch về gan, sau đó về tim qua đường tĩnh mạch chủ.

Một số bệnh thường gặp tại ruột non 

Ruột non đảm nhận vai trò tiêu hoá và hấp thụ thức ăn. Quá trình này được diễn ra mỗi ngày do đó chúng là cơ quan dễ bị tổn thương. Một số bệnh lý thường gặp ở ruột non có thể kể đến là: 

• Viêm túi thừa Meckel

Một số biểu hiện của bệnh viêm túi thừa Meckel có nhiều điểm tương tự với bệnh viêm ruột thừa cấp tính. Các triệu chứng cơ bản như đau bụng, phân chứa máu, buồn nôn và nôn mửa. Viêm túi thừa Meckel thường mang yếu tố bẩm sinh. Thường trung bình 1/100 trẻ được sinh ra sẽ mắc phải căn bệnh này, khi các túi nhỏ ở phần ruột non phình ra ngoài.

Sẽ không cần điều trị nếu bệnh không biểu hiện những triệu chứng ra ngoài và không có khả năng gây biến chứng. Nếu triệu chứng nặng và biểu hiện ra ngoài sẽ tiến hành cắt bỏ phần ruột non chứa túi thừa. Người bệnh lúc này sẽ được kê kháng sinh nếu mang các biến chứng như tắc ruột và nhiễm trùng đường ruột. 

• Tắc ruột non thực thể cấp tính 

Thường xảy ra ở hồi tràng, dấu hiệu là đau bụng từng cơn tập trung vị trí xung quanh rốn. Bệnh càng trở nặng thì cơn đau sẽ nhiều hơn và lan rộng hơn. Một số những triệu chứng như nôn mửa, sình bụng, tào món, ra mồ hôi trộm và suy nhược cơ thể. Nếu để lâu dài có khả năng dẫn đến biến chứng như thủng, viêm màng bụng và nhiễm khuẩn đường huyết…

Một số biện pháp hỗ trợ tình trạng tắc ruột non thực thể cấp tính như hút mũi – dạ dày giúp giảm sức ép đường ruột, điều chỉnh chất điện giải, dùng kháng sinh… Trường hợp các biện pháp này không mang lại hiệu quả người bệnh sẽ phải tiến hành phẫu thuật để tháo tắc ruột và loại bỏ những phần ruột bị hoại tử. Sau đó nối những đoạn ruột khỏe mạnh lại với nhau. 

• Trào ngược axit 

Khi cơ vòng thực quản không được kín cơ thể sẽ xảy ra hiện tượng trào ngược axit. Thông thường, khi cơ thể nuốt thức ăn cơ vòng này mới được mở. Do đó, khi cơ vòng thực quản luôn mở dịch tiết từ ruột có thể trào ngược trở lên dạ dày và vào thực quản. 

Một số triệu chứng hay gặp ở bệnh trào ngược axit đó là ợ nóng, ợ chua và cảm thấy khó nuốt khi ăn. Nếu để tình trạng kéo dài sẽ gây nhiều biến chứng nghiêm trọng khác như viêm loét dạ dày hay hệ thực quản tổn thương. 

Có thể điều trị trào ngược axit bằng chế độ ăn uống và các sinh hoạt khoa học hàng ngày. Một số trường hợp bệnh tình nặng sẽ được các bác sĩ can thiệp bằng cách sử thuốc làm giảm lượng axit và chống trào ngược. Và phẫu thuật cũng là một biện pháp được cân nhắc. 

• Hội chứng kích thích ruột

Hội chứng kích thích ruột thường xảy ra ở cả ruột và ruột non. Hội chứng này được gọi là rối loạn các chức năng của ruột bị tái phát nhiều lần. Và có nhiều người mắc phải bệnh này. 

Hội chứng kích thích ruột thường không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày. Những triệu chứng mà người mắc phải hội chứng kích thích ruột thường thấy là sình bụng, đầy bụng và đau bụng, nhức đầu, mất ngủ và cảm thấy vẫn còn phân khi đi đại tiện.

Một số biện pháp để giảm thiểu tình trạng bệnh đó chính là chú ý chế độ ăn uống khoa học cũng như các thói quen sinh hoạt hàng ngày. Trong đó, cần kiêng những món ăn gây khó tiêu và dễ dị ứng, bổ sung chất xơ, ăn chậm nhai kỹ và không ăn quá no. Nếu tình trạng bệnh nặng và kéo dài có thể sử dụng thuốc chống đau, chống bón, ngăn chặn sình hơi, thuốc an thần và các loại thuốc diệt khuẩn đường ruột được bác sĩ kê đơn. 

Cần làm gì khi mắc phải viêm ruột non?

Ngoài những biện pháp điều trị, người bệnh viêm ruột non có thể điều chỉnh chế độ ăn uống sinh hoạt hàng ngày cũng có thể góp phần cải thiện tình trạng bệnh. Những loại thức ăn tốt cho sức khoẻ mà người mắc các bệnh về ruột non có thể sử dụng cho chế độ ăn hàng ngày như: 

• Khoai lang: khoai lang được biết đến là loại thực phẩm chứa chất đạm, tinh bột hấp thụ chậm và nhiều loại vitamin tốt cho sức khỏe con người. Thành phần trong khoai lang cũng giúp tăng khả năng bảo vệ đường ruột và hệ tiêu hoá 
• Cá biển: chúng ta biết rằng trong các loại cá biển như cá chim, cá thu ngoài protein còn chứa nhiều omega3 và kẽm. Là loại thực phẩm tốt nhất cần được cho vào chế độ ăn hàng ngày đặc biệt những người mắc bệnh về đường ruột.
• Uống đủ nước: uống đủ nước giúp hệ thống đường ruột có thể hoạt động trơn tru. Vì vậy bổ sung nước đầy đủ cho cơ thể là điều cần thiết.

Ngoài ra, một số thực phẩm gây hại không tốt cho những người mắc bệnh ruột non cần phải hạn chế và loại bỏ như: 

• Thực phẩm chiên sử dụng nhiều dầu mỡ: sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe đặc biệt là đường ruột.
• Sữa: trong thực phẩm sữa có chứa nhiều lactose gây tình trạng đầy hơi, khó tiêu và khiến bệnh tình trở nên nặng hơn.
• Rượu, bia, cà phê, thuốc là là những thành phần gây nên tình trạng viêm tắc ruột non nặng nề hơn do đó, cần hạn chế các loại thực phẩm này.

Với những thông tin kiến thức hữu ích về sức khỏe trên đây sẽ giúp người đọc có thể hiểu rõ hơn “ruột non là gì?” Cũng như nắm được các “cấu tạo và chức năng của ruột non” trong cơ thể. Để có thể hiểu rõ hơn quá trình hoạt động cũng như tình trạng không tốt xảy ra ở vị trí này giúp kịp thời phát hiện và ngăn chặn. Cảm ơn các bạn đã quan tâm và theo dõi bài viết này.